Kompaktowe działo z Francji oferowane polskiej armii. Artyleria dla OT?

Działo 105 LG1 Mk 3 może wykonywać zadania ogniowe zarówno w klasycznych operacjach militarnych, jak i w konfliktach asymetrycznych. Działo charakteryzuje się modułową budową i odznacza się masą poniżej 1630 kg. Pozwala to na jego holowanie przez lekkie pojazdy terenowe w układzie 4x4 (Land Rover, Toyota Hilux czy HMMWV) lub transport na zawiesiu zewnętrznym przez średnie śmigłowce wielozadaniowe (jak różne wersje UH-1, Bella 212, Pumy, Black Hawka, NH90 czy przez Caracala). Cięższe śmigłowce transportowe wraz z działem na zawiesiu zewnętrznym mogą również transportować amunicję czy inne niezbędne wyposażenie.

105 LG1 w położeniu bojowym i przy maksymalnie podniesionej lufie ma wysokość 4370 mm, długość 6720 mm. Gdy lufa ustawiona jest do strzelania na wprost wysokość działa do osi lufy wynosi 900 mm (całkowita ok. 1000 mm). W położeniu transportowym (lufa ustawiona nad ogonami) wysokość działa to 1400 mm a długość 5320 mm. Maksymalne obciążenie zaczepu w tym położeniu wynosi 200 kg. Zestaw pełnego dodatkowego wyposażenia waży poniżej 120 kg.

Niewielka masa oznacza również większą mobilność taktyczno-operacyjną, łatwiejsze dostosowanie do specyficznych potrzeb różnych rodzajów wojsk czy bardziej sprawne użycie tego systemu przez obsługę. Jak podkreślają przedstawiciele producenta, niewielkie wymiary z kolei pozwalają na większą swobodę w zapewnieniu skutecznego maskowania czy okopania działa, transport w obszarach pozbawionych dróg, górach czy terenach podmokłych i bagnistych.

 105 LG1 składa się z następujących zasadniczych zespołów:

-      lufy;

-      mechanizmu oporopowrotnika składającego się z dwucylindrowego powrotnika i opornika;

-      prowadnicy ślizgowej;

-      dwóch odciążaczy do zrównoważenia masy w elewacji;

-      kołyski dolnej z układem zawieszenia, hamulcowym i dwoma rozstawnymi ogonami wyposażonymi w zaczep do pojazdu holującego;

-      mechanizmu podniesieniowego i kierunkowego;

-      mechanizmu pozycjonowania działa (z opcją zamontowania integralnego cyfrowego moduł pozycjonowania).

Konstrukcja łoża działa i jego ogonów została tak opracowana, by zapewnić stabilność podczas prowadzenia ognia. 105 LG1 wyposażone jest w półautomatyczny zamek. W położeniu transportowym lufa może być usytuowana wzdłuż złączonych ogonów co ułatwia transport, załadunek i zwiększa mobilność w trudnym terenie. Prędkość holowania na drodze wynosi ponad 120 km/h, a w terenie ponad 40 km/h i w dużej mierze uzależniona jest od możliwości holującego ciągnika.

Podpory działa są już obecnie budowane we współpracy z Hutą Stalowa Wola, współpracującą z Nexter od pewnego czasu. Francuzi deklarują, że w wypadku powodzenia na polskim rynku, kooperacja zostanie rozszerzona.

Działo jest obsługiwane przez pięciu żołnierzy, co pozwala na wejście do działania i osiągnięcie gotowości do zmiany stanowiska w czasie poniżej 30 sekund, a także wystrzelenie pierwszych sześciu pocisków w takim samym czasie. W wyjątkowych wypadkach LG1 może być obsługiwane przez trzech żołnierzy. Szybkostrzelność praktyczna wynosi do 12 strzałów na minutę.  Zakres kątów naprowadzania w elewacji od -3⁰ do +70⁰ w azymucie 36⁰ (po 18⁰ na prawo i lewo), nachylenia do 10⁰ w dowolnym kierunku.

Średnia precyzja prowadzenia ognia wynosi w kierunku 0,15% zasięgu strzelania i 0,35% zasięgu strzelania w przypadku donośności.

Maksymalny zasięg strzelania to ponad 17 km (dla amunicji produkcji Nexter) i ponad 11 km wobec rodziny amunicji M1. Efektywny zasięg ognia bezpośredniego to 2000 m. Zmiana kierunku prowadzenia ognia związana ze zmianą ustawienia całego działa w okręgu 360⁰ zajmuje tylko kilka sekund.

Działo może strzelać 105 mm amunicją rodziny M1 z pociskiem odłamkowo-burzącym (HE) M1, z generatorem gazów dołączonym do tylnej części pocisku tzw. „basebleed” (BB) Extended Range (ER)  HEER G3, HEHB M67, z dodatkowym napędem rakietowym Rackiet Assisted (AP) HERA M919, ER50, pociskiem dymnym SMK BB ERG3,  SMK WO M60, SMK M84, pociskiem oświetlającym ILL M314, ILL C103 z haubicy M119/L119. 105 mm amunicja ERG3 Nexter  pozwala na prowadzenie ognia o zasięgu ponad 17 km.

W ramach programu rozwoju systemu korekcji amunicji artyleryjskiej SPACIDO (dostosowania rzeczywistego profilu prędkości lotu pocisku na pierwszych 5000 m do jego teoretycznych charakterystyk i użycia tych danych do wyliczenia dokładnego punktu trafienia) realizowanego przez Nexter na zlecenie armii francuskiej będzie oprócz  amunicji kalibru 155 mm dokonana również na jego oparciu modernizacja amunicji 105 mm. Polegała ona będzie na wkręceniu w nosowej części pocisku specjalnego zestawu korekcji, wykorzystującego dane z radarów Dopplera zamontowanych na systemach artyleryjskich. Pomiar odbywał się w pierwszej fazie lotu po wystrzeleniu, po czym obliczano trajektorię lotu i przekazywano poprawki do układu sterowania pocisku.  

Średni samolot transportowy C-130 Hercules zabiera na pokład cztery takie działa. Jest ono również przystosowane do zrzutu na palecie desantowej ze średniej (poniżej 300 m) niskiej (poniżej 125 m) i bardzo niskiej wysokości (poniżej 5 m).

Działo w wariancie 105 LG1 Mk 3 zostało wyposażone w integralny moduł pozycjonowania oparty na systemie inercyjnym (INU) i GPS, komputer balistyczny (Top Lite) z jednostką wyświetlania danych w postaci wzmocnionego tabletu. Dzięki nim współrzędne celu określane są z dużą dokładnością. Na ekranie monitora zarówno dowódca działa jak i celowniczy otrzymują dane odnośnie jego pozycjonowania, w tym położenia lufy, ustawienia względem celu oraz podstawowe informacje wykorzystywane w wypracowaniu optymalnej do jego obezwładnienia balistyki.

Zakres temperatur użytkowania działa wynosi od -19⁰C do + 63⁰C w warunkach klimatycznych określonych wymogami STANAG 2895 – A1,A2,B1,B2,G1. Zakres temperatur magazynowania od -21⁰C do + 71⁰C.

Producent podaje, że konstrukcja 105 LG1 zapewnia czas użytkowania na ponad 20 lat a bezawaryjną eksploatację dla ponad 1500 wystrzałów. Konstrukcyjna żywotność lufy wynosi do 7000 wystrzałów zgodnie z EFC (Equivalent Full Charge).

Obecnie działo LG1 w różnych wariantach zostało przyjęte do uzbrojenia armii francuskiej i sześciu innych krajów. Modułowa konstrukcja powoduje, że można dokonać wymiany uszkodzonego elementu również w warunkach polowych za pomocą podręcznego zestawu narzędzi. Nexter zapewnia tzw. Global Mean Time of Repair, który ma umożliwiać naprawę w czasie poniżej 1 godziny w wypadku 90% możliwych/przewidzianych konstrukcyjnie  uszkodzeń działa. Maksymalny czas naprawy w wypadku braku konieczności dostarczenia działa do producenta według deklaracji spółki nie powinien przekraczać 4 godzin.

Działa holowane we współczesnych armiach 

Mimo rozwoju i zaawansowania konstrukcji współczesnych dział samobieżnych, systemy holowane są nadal powszechnie stosowane w wielu armiach świata. Wynika to zarówno z ekonomii takiego rozwiązania (duża ilość składowanej amunicji i samych dział, niższe  koszty eksploatacji itp.) jak i wymogów współczesnego pola walki (manewrowość w skali taktyczno-operacyjnej, prowadzenie działań o charakterze niekonwencjonalnym).

Podstawowymi cechami współczesnej artylerii holowanej są niska masa, modułowość konstrukcji i jej prostota czy wysoka mobilność. Produkcja dział holowanych jest kilkukrotnie tańsza niż samobieżnych, to samo dotyczy procesu ich eksploatacji czy szkolenia obsług (w tym ostatnim wypadku również większej prostoty obsługi).

Działa holowane są stosowane zwłaszcza w specyficznych warunkach terenowych jak góry, tereny wyżynne, podmokłe i o słabej sieci dróg, czy w niektórych obszarach zabudowanych. Jednak by mogły sprostać one współczesnym wymaganiom i związanym z tym ograniczeniom powinny charakteryzować się również wysoką szybkostrzelnością, aby mogły razić potencjalne cele w krótkim czasie z dużym natężeniem ognia.

Z drugiej jednak strony, obecnie stosowane systemy rozpoznania i precyzyjnego naprowadzania oraz ogniowe (w tym amunicji i rakiet o zwiększonej precyzji trafienia) znacznie obniżają wartość taktyczną dział holowanych jako zbyt podatnych na zniszczenie. Dlatego wymagane jest zastosowanie odpowiednich procedur ich wykorzystania, ich ciągłe doskonalenie oraz zapewnienie wysokiego stopnia współdziałania z innymi systemami uzbrojenia i wsparcia działań. Istotnym czynnikiem jest też właściwe umiejscowienie takich dział w danym rodzaju wojsk tak by ich zalety rekompensowały ewentualne niedostatki. Wiąże się to na przykład z dysponowaniem właściwymi systemami rozpoznania i schematami ich użycia, włącznie z szybkim przekazywaniem informacji do małych pododdziałów.

Marek Dąbrowski