SIGMA PL10514 – holenderskie okręty proponowane dla Polski

Dwie klasy okrętów na bazie jednego projektu

Cechą charakterystyczną holenderskiej oferty jest propozycja zbudowania dwóch różnych klas okrętów (okrętu obrony wybrzeża i okrętu patrolowego z funkcją zwalczania min) na bazie jednego projektu SIGMA PL10514 – projektu, który co najważniejsze można sprawdzić w praktyce. 18 stycznia 2016 r. została bowiem zwodowana korweta KRI „RE Martadinata” – pierwsza z dwóch fregat SIGMA 10514, budowanych dla Indonezji.

Zastosowanie jednego projektu dla dwóch różnych programów okrętowych wychodzi naprzeciw wymaganiom Marynarki Wojennej RP i ma dać pozytywne efekty w bardzo wielu dziedzinach: ułatwić proces i zmniejszyć cenę budowy oraz późniejszej eksploatacji sześciu zamówionych jednostek pływających, ujednolicić ich system wsparcia logistycznego oraz ułatwić szkolenie załóg (które będzie można w dużej części wymieniać pomiędzy sobą).

Są to bowiem okręty o bardzo podobnej budowie, które mogą realizować praktycznie takie same zadania - poza zwalczaniem min (do których ma być przystosowana jedynie SIGMA w wersji patrolowej) i strefową obroną przeciwlotniczą (do których będzie przystosowana jedynie SIGMA w wersji okrętu obrony wybrzeża). W obu przypadkach będzie natomiast można zwalczać cele powietrzne, morskie i lądowe (chociaż różnymi środkami), prowadzić walkę elektroniczną, wykonywać zadania związane z ochroną sił własnych oraz linii komunikacyjnych, prowadzić operacje patrolowe, abordażowo-inspekcyjne i poszukiwawczo-ratownicze.

Jest to dodatkowo projekt łatwy do oceny i sprawdzenia nie tylko dlatego, że jedna SIGMA 10514 została już zwodowana, ale przede wszystkim z powodu zastosowania w nim rozwiązań wykorzystanych we wszystkich działających już operacyjnie jednostkach typoszeregu SIGMA: czterech typu SIGMA 9113 wykorzystywanych w Indonezji oraz dwóch typu SIGMA 9813 i jednej typu SIGMA 10513 wykorzystywanych w Maroku.

Wiadomo więc, że okręty SIGMA PL10514 są wykonane zgodnie z technikami stealth. Mają więc:

• małą skuteczną powierzchnię odbicia (uzyskaną dzięki zastosowanemu kształtowi kadłuba i nadbudówek o przekroju poprzecznym deltoidu z bokami odchylonymi o 11,3º);
• niewielkie podwodne pole akustyczne, które ma zmniejszyć prawdopodobieństwo wykrycia jednostki przez sonary pasywne okrętów podwodnych i czujniki min;
• ograniczone pole magnetyczne (dzięki wydajnemu systemowi demagnetyzacyjnemu);
• małe pole termiczne (wynikające między innymi z efektywnego systemu schładzania spalin);
• rozwiązania ograniczające zasięg obserwacji systemów obserwacji optycznej (poprzez zastosowanie odpowiedniego koloru i kamuflażu oraz systemu zaciemnienia w warunkach nocnych).

Damen proponuje Polsce okręty, które mają wdrożone i sprawdzone rozwiązanie dotyczące odporności na uszkodzenia związane z działalności operacyjną (trudne warunki morskie) i bojową (uszkodzenia w wyniku trafienia przez przeciwnika). SIGMY mają więc wytrzymały, stalowy kadłub i nadbudówki z dwiema strefami i jedną centralą kontroli uszkodzeń. Są to dodatkowo jednostki, które zachowują pływalność nawet przy zatopieniu dwóch przedziałów, z systemem alarmowania o pożarze i podtopieniu. Kadłub jest przystosowany do działań w strefie arktycznej i ma klasę lodową L2 (zdolność do pływania w rozrzedzonych i drobno pokruszonych lodach na morzach niearktycznych oraz do żeglugi za lodołamaczem).

Holendrzy proponują stworzenie cytadel, które zabezpieczą załogę przed atakiem bronią chemiczną, biologiczną i skażeniem radioaktywnym. Zasadą w holenderskich SIGMACH jest ponadto redundancja (dublowanie) najważniejszych systemów okrętowych (napędu głównego i pomocniczego, układu sterowania, okrętowego systemu walki, systemu zasilania elektrycznego, systemu informatycznego oraz systemu dostarczania energii elektrycznej i wody) oraz ochrona przeciwwstrząsowa najważniejszych systemów pokładowych - a nawet całych pokładów w takich pomieszczeniach jak: sterówka, Bojowe Centrum Informacyjne oraz centrala kierowania okrętem i kontroli uszkodzeń.

Dane taktyczno-techniczne okrętów SIGMA PL10514

Zgodnie z oznaczeniem jednostek typoszeregu SIGMA, okręty SIGMA PL10514 mają długość 108 m i szerokość 14 m. Polsce proponowane są jednostki o wyporności 2400 ton z napędem kombinowanym diesel elektrycznym CODOE (COmbined Diesel Or Electric). Ma być on zbudowany w oparciu o równomiernie rozmieszczone dwa silniki diesla o mocy 10000 kW i dwa silniki elektryczne o mocy 1300 kW. Całość napędza dwie linie wałów zakończonych śrubami o średnicy 3,65 m.

Ma to pozwolić na pływanie z maksymalną prędkością 27 w (15 w tylko przy napędzie elektrycznym). Okręt ma mieć zasięg większy niż 5000 Mm przy prędkości 14 w i zdolność do przebywania w morzu przez 20 dób. SIGMY 10514P będą posiadały miejsce dla 110 osób - wliczając w to 30 osób dodatkowo zaokrętowanych (np. komandosów lub obsługę kontenerów zadaniowych). Dla zabezpieczenia medycznego wydzielono jedno ambulatorium oraz pomieszczenie szpitalne z trzema miejscami (zgodnie ze standardem NATO Role 1 Medical suport).

Zachowano przy tym wszystkie osiągnięcia koncepcji SIGMA - zintegrowanego podejścia do modularyzacji geometrycznej jednostek pływających (Ship Integrated Geometrical Modularity Approach). Są to więc jednostki przestronne, projektowane z obszernego katalogu już gotowych, przetestowanych i często sprawdzonych elementów: bloków kadłuba, segmentów nadbudówek, pomieszczeń, urządzeń wewnętrznych a nawet wystroju wewnętrznego (mebli, sprzętu, oświetlenia, itd.).

Utrzymano zasadę, że optymalnym odstępem pomiędzy grodziami jest 7,2 m (co pozwala na umieszczenie pomiędzy grodziami standardowego kontenera 20-stopowego – o długości 6,1m) z drugim pokładem, jako punktem odniesienia do planowania wnętrza okrętów. Pokład ten standardowo jest umieszczony na poziomie krawędzi przecięcia boków deltoidu tworzonego przez pochylone burty i nadbudówki, a więc w najszerszym miejscu jednostki pływającej.

To właśnie tam, wzdłuż całego okrętu i bez żadnych załamań biegnie korytarz główny (zaczynający się od pokładu rufowego pod lądowiskiem i kończący się przy pomieszczeniach dziobowych – np. komorze wyrzutni pionowego startu) oraz kładzie się główne linie kablowe, systemy wentylacyjne i rurociągi podłączając do nich znajdujące się powyżej i poniżej poszczególne pomieszczenia oraz systemy.

Wszelkie rozwiązania pokładowe są zgodne ze standardami wykorzystywanymi na okrętach NATO. Przykładowo przystosowano jednostki do uzupełniania zapasów na morzu RAS (Replenishment At Sea) zgodnie z dokumentem ATP16. Zachowano również standardy związane z właściwościami morskimi i zdolnościami manewrowymi (wg. dokumenty NATO 4154 „Common Procedures For Seakeeping In The Ship Design Process”).

Dzięki dwóm stabilizatorom dynamicznym, okręty będą więc mogły działać do stanu morza 7 (fale o wysokości 6-9 m) natomiast operacje z wykorzystaniem śmigłowca można będzie przeprowadzać do stanu morza 5 (fale o wysokości od 2,5 do 4 m) .

Systemy dowodzenia i kierowania okrętów SIGMA PL10514

Zastosowaniu standardowych rozmiarów i rozwiązań, pozwala Damenowi montować na okrętach typoszeregu SIGMA szeroki zakres uzbrojenia, którego typ zależy jedynie od woli państwa zamawiającego. W przypadku jednostek SIGMA PL10514 zaproponowano jednak dwie wersje konkretnych rozwiązań, których podłączenie już zostało przez Holendrów przygotowane i które według nich byłyby optymalne dla polskich potrzeb [Od Autora: Marynarka Wojenna RP nadal nie wyspecyfikowała, jakie konkretne systemy uzbrojenia byłyby dla niej optymalne].

W każdej wersji wyposażenia, zgodnie z wymaganiami Marynarki Wojennej, zarówno z założenia „bojowe” okręty obrony wybrzeża (Miecznik), jak i „pokojowe” pełnomorskie patrolowce (Czapla) mają mieć praktycznie takie same systemy dowodzenia i kierowania.

Dlatego podobnie zorganizowane będą Bojowe Centra Informacyjne CIC (Combat Information Centre), w którym zakłada się realizowanie wszystkich zadań okręty w oparciu o od 9 do 10 konsol wielofunkcyjnych w przypadku Miecznika lub od 7 do 8 konsol wielofunkcyjnych w przypadku Czapli. Dzięki otwartej organizacji CIC zawsze będzie można zwiększyć zakres wykonywania misji przez okręt tylko poprzez modyfikację oprogramowania wykorzystywanego w systemie dowodzenia i kierowania (OSDiK). Holendrzy zaproponowali przy tym Polakom do wyboru: szwedzki system Saab 9LV Mk4 lub znany już w Polsce z okrętów typu Orkan - system TACTICOS koncernu Thales.

Tabela 1 Konfiguracja wyposażenia i uzbrojenia na okrętach  SIGMA PL10514

W oparciu o te dwa OSDiK stworzono po dwie wersje ukompletowania jeżeli chodzi o sensory i uzbrojenie: na korwety Miecznik i patrolowce Czapla. W przypadku sensorów elementem wyróżniającym Miecznika od Czapli będzie obecność dookólnego sonaru podkilowego średniego pasma częstotliwości akustycznej (6-8 kHz) do wykrywania okrętów podwodnych (Atlas ASO-713 lub Thales Kingklip) i pasywno-aktywnego sonaru holowanego (Atlas Actas lub Thales Captas-2), który da tej wersji okrętom możliwość prowadzenia operacji ZOP (zwalczania okrętów podwodnych) z wykorzystaniem śmigłowca lub własnej wyrzutni torpedowej.

W razie potrzeby sonary holowane mogą być zamontowane w wersji kontenerowej również na pokładzie zadaniowym wersji patrolowej SIGMA PL10514. Jeżeli chodzi o uzbrojenie to Czaple nie będą wyposażone w rakietowy system przeciwokrętowy i wyrzutnie torpedowe - mając za to dodatkową – drugą armatę kalibru 30 mm.

Na obu klasach okrętów podobnie zorganizowane będą natomiast: zintegrowany mostek (spełniający wszelkie standardy międzynarodowej organizacji morskiej IMO) oraz centrala kierowania okrętem (skąd nadzoruje się pracę wszystkich urządzeń okrętowych: w tym siłowni oraz koordynuje się akcjami grup ratowniczych, przeciwpożarowych i OPA – obrony przeciwawaryjnej okrętu).

Po dwie konfiguracje wyposażenia „bojowego” na każdy okręt

Głównym sensorem w przypadku Mieczników i Czapli ma być ten sam radar trójwspółrzędny (3D) wykrywania celów nawodnych i powietrznych ze ścianową anteną obrotową, z elektronicznym kształtowaniem wiązki. I w tym przypadku Damen proponuje Marynarce Wojennej RP wybór:

• albo radaru Saab Sea Giraffe AMB pracującego w paśmie G (C), mającego możliwość wykrywania celów powietrznych o skutecznej powierzchni odbicia 5 m² na odległości 110 km z możliwością śledzenia do 600 obiektów powietrznych i nawodnych oraz 50 obiektów zakłócających;
• albo radaru Thales Smart-S Mk2 pracującego w paśmie E/F (S), mającego możliwość wykrywania celów powietrznych o skutecznej powierzchni odbicia 5 m² na odległości 160 km z możliwością śledzenia do 750 obiektów powietrznych i nawodnych.

Na obu okrętach planuje się również zastosować:

• radiolokacyjno-optyczny system kierowania ogniem. Marynarka Wojenna RP ma przy tym możliwość wybrania zestawu proponowanego przez koncern Saab (Ceros-200) lub koncern Thales (STIR-120 EO Mk2)
• optoelektroniczny system obserwacji (z możliwością wyboru głowicy Saab EOS-500 lub Thales Mirador);
• system ostrzegania o pojawieniu się promieniowania laserowego (Laser Warning System) typu Saab NLWS;
• system rozpoznania radioelektronicznego ESM (Saab SME-150 lub Thales Vigile-100), który ma możliwość wykrywania, analizowania i identyfikacji sygnałów z nadajników radiolokacyjnych w paśmie od 2 do 18 GHz;
• wyrzutnie zakłócaczy i wabików Terma SKWS, która może wykorzystywać: wabiki IR termiczne (PIRATE/GIANT (MK245)/TALOS), wabiki RF dipolowe (Sea Gnat 214 i Sea Gnat 216), wabiki mieszane IR i RF (Chimera i Bullfighter) oraz wabiki antytorpedowe CANTO-V (koncernu DCNS), LESCUT (koncernu Rafael) lub LOKI (firmy Qinetiq).

Systemy uzbrojenia okrętów SIGMA PL10514

W zestawie z TACTICOS-em Damen zaproponował dla Mieczników konkretny i sprawdzony na SIGMACH system przeciwlotniczy opracowany przez koncern MBDA. Jego głównym elementem ma być dwunastokomorowa wyrzutnia pionowego startu VL-MICA - zamontowana na pokładzie dziobowym. Wykorzystuje ona rakiety przeciwlotnicze MICA atakujące z prędkością 3 Mach, z ładunkiem bojowym o wadze 12 kg i zasięgu około 20 km, które naprowadzają się za pomocą głowicy pasywnej (na podczerwień) oraz aktywnej (radiolokacyjnej).

Jako opcja istnieje również możliwość zastosowania systemu plot pionowego startu Umkhonto z rakietami tylko naprowadzanymi na podczerwień o zasięgu 10-20 km.

W przypadku Czapli zaproponowano rakietowy system samoobrony krótkiego zasięgu RAM Mk49 wykorzystujący rakiety atakujące z prędkością 2,5 Mach naprowadzane na podczerwień, o zasięgu 9,6 km i ładunku bojowym o wadze 10 kg. Alternatywnie może to być system przeciwlotniczy LLM (Thales) z pociskami o zasięgu 3 km, atakującymi cele z prędkością 1,5 Mach.

Jeżeli chodzi o rakiety przeciwokrętowe to holenderska propozycja przewiduje zastosowanie tylko na Miecznikach ośmiu rakiet Saab RBS15 Mk3 (o zasięgu 200 km, prędkości 0,8 Mach, z głowicą bojową o wadze 200 kg naprowadzanych radiolokacyjnie) - znanych z okrętów typu Orkan lub ośmiu rakiet Kongsberg NSM (o zasięgu 200 km, prędkości 0,95 Mach, z głowicą bojową o wadze 120 kg naprowadzanych na podczerwień) - znanych z polskich baterii nadbrzeżnych.

Unikalnym systemem uzbrojenia zastosowanym tylko na Miecznikach będą również dwie potrójne wyrzutnie torpedowe B515/3 włoskiej firmy WASS lub SEA TLS. Są one przystosowane do wykorzystana torped zwalczania okrętów podwodnych kalibru 324 mm:

• francuskich typu MU90 o zasięgu 25 km i prędkości 50 w;
• amerykańskich typu Mk46 o zasięgu 11 km i prędkości 45 w;
• włoskich typu A244S o zasięgu 13 km i prędkości 36 w.

Armatą główną ma być w przypadku wszystkich czterech konfiguracji armata Oto Melara Super Rapid kalibru 76 mm o szybkostrzelności 120 strzałów na minutę z zapasem amunicji 80 pocisków. Ale dla Holendrów nie ma również problemu, by zastosować armatę kalibru 57 mm Bofors Mk3 z amunicją programowalną 3P, szybkostrzelnością 220 strzałów na minutę i z zapasem amunicji w wieży - 120 sztuk.

Armatami mniejszego kalibru (30 mm) mają być dwa (na Czaplach) lub jeden (na Miecznikach) zestawy Oto Melara lub MSI o szybkostrzelności 200 strzałów na minutę.

Do zwalczania zagrożeń asymetrycznych Holendrzy chcą wykorzystać rozmieszczone wzdłuż burt polskie karabiny maszynowe WKM-B kalibru 12,7 mm x 99mm o szybkostrzelności 700-80 strzałów na minutę i efektywnym zasięgu 1500 m.

„Polska” rufa wielozadaniowa

Cechą charakterystyczną okrętów SIGMA PL10514 jest obecność:

• pokładu lotniczego przystosowanego do przyjmowania śmigłowców o ciężarze 11 ton - z wyposażeniem do działania w dzień i w nocy;
• oraz znajdującego się poniżej pokładu zadaniowego (SIGMA Multi Mission Bay), którego cechą charakterystyczną jest obecność slipu zamkniętego wrotami dla łodzi motorowych o długości 11 m.

Jest to miejsce pozwalające na znaczne zwiększenie zakresu zadań dla przyszłych polskich okrętów. Jeżeli bowiem na slipie umieści się szybką łódź motorową klasy RHIB (miejsce dla dodatkowej łodzi motorowej znajduje się w osłoniętej przestrzeni na lewej burcie) to okręt może np. przeprowadzać działania specjalne, operacje abordażowo inspekcyjne lub antypirackie. Z tej samej instalacji można również opuszczać do wody bezzałogowe łodzie motorowe działające np. w misjach ochrony wojsk własnych (Force Protection) lub działaniach przeciwminowych.

Pokład zadaniowy jest również przystosowany do rozmieszczenia systemów skonteneryzowanych zawierających np. holowany sonar poszukiwania okrętów podwodnych lub bezzałogowe pojazdy podwodne do poszukiwania min. Przy czym na SIGMA Multi Mission Bay jest miejsce dla w sumie czterech kontenerów mając przygotowane dla nich: instalację elektryczną, paliwową oraz wodną (pozwalającą np. na mycie łodzi i pojazdów bezzałogowych po powrocie z zadania).

Dobór potrzebnych systemów jest o tyle prosty, że coraz więcej producentów umieszcza swoje rozwiązanie w standardowych kontenerach, a więc mogą być one z łatwością dołożone na proponowane przez Damena okręty. Dotyczy to również Polski, która wprowadziła np. kontenerowy system dekompresyjny „Sercówka”. Dzięki temu w razie potrzeby SIGMY PL10514 można również wykorzystać do realizowania prac nurkowych.

Polonizacja

W ofercie holenderskiej grupy stoczniowej Damen przebija się przede wszystkim gwarancja, że okręty Miecznik i Czapla będą budowane w 100% w Polsce. Ułatwi to później eksploatację okrętów przez cały czas ich życia, ponieważ wszelkie prace remontowe i modernizacyjne będzie można wykonywać w kraju. Dodatkowo zapewni się w ten sposób setki miejsc pracy dla najróżniejszych specjalistów branży stoczniowej.

Damen oferuje przy tym dodatkowo możliwość objęcia polskich okrętów zintegrowanym systemem wsparcia logistycznego. Jest on z powodzeniem wykorzystywany przez holenderskie siły morskie i może również wspomóc działanie Marynarki Wojennej RP. Będzie to o tyle proste, że grupa stoczniowa Damen otworzyła już w Polsce kilka zakładów przemysłowych w tym dwie stocznie: w Gdyni i w Kędzierzyn-Koźle. Ta współpraca ma dotyczyć również systemu szkoleniowego i treningowego - i to zarówno jeżeli chodzi o załogi okrętowe, jak i personel techniczny.

Holendrzy proponuję także pomoc w stworzeniu własnego systemu utrzymywania okrętów, zapewniających ich gotowość operacyjną przez jak największy okres ich życia. Jest to związane m.in. z udostępnieniem pełnej dokumentacji technicznej, z pomocą w pozyskiwaniu części zamiennych, specjalistów do konkretnego uzbrojenia czy urządzeń testowych.

Pomoże w tym niewątpliwie fakt, że Damen posiada ponad trzydziestoletnie doświadczenie we współpracy z przemysłem okrętowym na całym świecie poprzez transfer technologii połączony z dostawą niezbędnego wyposażenia i materiałów oraz wsparcia technicznego. Koncepcja ta zwana  DAMEN TECHNICAL COOPERATION (DTC) pozwoliła na wybudowanie już ponad 1500 jednostek na licencji Damena w kilkudziesięciu krajach świata. Warto wspomnieć np., że amerykańska straż przybrzeżna (US Coast Guard) eksploatuje już ponad 120 jednostek patrolowych wybudowanych na licencji firmy Damen przez stocznie Bollinger w Nowym Orleanie.

Koncepcja DTC została w spektakularny sposób wykorzystana przez Marynarkę Wojenną Indonezji dla której Damen buduje obecnie, we ścisłej współpracy ze stocznią PT-PAL w Surabaji, dwie fregaty klasy SIGMA 10514. Pierwsza jednostka jest już w końcowej fazie prób, a następna na etapie montażu modułowych sekcji.

Modułowa technologia budowy okrętów klasy SIGMA została stworzona m.in. w celu ułatwienia transferu technologii. Ponadto taka modułowość pozwala na równoległą budowę sekcji/modułów (już wyposażonych w maksymalnym stopniu w niezbędne systemy) przez kilka podmiotów stoczniowych jednocześnie, co w bardzo prosty sposób może przekładać się na skrócenie procesu dostarczania serii okrętów tej klasy - szczególnie kiedy wszystkie te okręty oparte są na takiej samej platformie.

Niewątpliwym atutem Damena przy ewentualnym realizowaniu programu Miecznik i Czapla jest posiadanie od 2013 roku własnego biura projektowo-konstrukcyjnego w Gdańsku (Damen Engineering Gdańsk), które w chwili obecnej zatrudnia już ponad 50 wysoko wykwalifikowanych polskich inżynierów z założeniem zatrudnienia do końca 2017 roku dodatkowo jeszcze ponad 100 specjalistów z zakresu projektowania systemów okrętowych. Taki potencjał i zdobyte doświadczenie pozwalają na aktywne uczestnictwo polskich inżynierów już we wstępnej fazie procesu „polonizacji” programu Miecznik i Czapla.

Artykuł przygotowany na podstawie informacji Damen.